Ponzi oyunu nedir?
Türkçe'ye Ponzi Oyunu veya Ponzi Şeması olarak çevrilen Ponzi Scheme, insanları dolandırmak için tarihte sıkça kullanılan ekonomik sistemlerden biridir. Yakın zamanda ülkemizde yaşanan Çiftlikbank dolandırıcılığı sonrasında bu terimi sık sık duymaya başladık.
Ponzi Oyunu sistemi nasıl işlemektedir?
Şimdi günlük hayattan bir örnekle başlayalım. İş yerinizdeki bir çalışma arkadaşınız size geliyor ve anlatıyor: "Benim bir akrabam yatırım yapıyor, gel sen de ortak ol 1000 TL ver biz sana 1 yıl boyunca her ay 200 TL ödeyelim.". Siz de nasıl olsa beraber çalıştığınız için güveniyorsunuz ve 1000 TL ile bu işe giriyorsunuz. Adam size 5 ay 200 TL ödüyor. Sizin de o adam her ödeme yaptığında güveniniz artıyor. Ardından 6.ay da 200 TL ödüyor, 7.ay da 200 TL ödüyor. Siz düşünmeye başlıyorsunuz, kâra geçmeye başladınız. Ne güzel bir iş değil mi? Etrafınızdakiler de paranın kokusunu duymuş olmalı ki onlar da yatırım işine geliyor.
İş arkadaşınız herkesten yatırım topluyor, iş yerinizdeki 40 kişi 1000'er TL'sini verdi bile. Sonra bir gün o iş arkadaşınız işe gelmemeye başlıyor ve durumu sonradan anlıyorsunuz. O arkadaşınız sizi kâra geçirirken cebinden ödedi, insanların güvenini kazanmak için kendini zarara soktu. Sonrasında bu iş birçok kişinin ilgisini çekti ve adam yeterince vurgun yaptıktan sonra kaçtı. İşte bu adamın kurduğu sisteme Ponzi Şeması deniyor.
Bu verdiğim örnektekinden daha büyük Ponzi Oyunları da kurulabilir. Bu örnekte yılda parayı %240'a çıkarıyoruz, bu ütopik bir rakam. İşi daha inandırıcı kılmak için %150 kâr vaadedilip daha uzun süre daha çok insanın güveni kazanılabilir.
Ponzi tuzağına düşmemek için ne yapmalısınız?
Zaten artık Ponzi tuzakları gözle görülür biçimde kurulmuyor. Bunları çiftlik maskesinin, bitcoin madenciliği maskesinin ardına saklanıp işletiyorlar.
Bir işe girmeden önce işin gerçekten o kadar kâr getirip getirmediğine bakın. Ülkemizde kurulan Çiftlikbank sistemi size inek alarak sene sonunda paranızı 2 katına katlamayı vaadediyordu. Ülke gerçeklerine çok uzak olmayan herkes ülkemizdeki hayvancıların son zamanlarda yem fiyatlarını bile karşılayamayacak durumlara geldiğini ve böyle bir işten her girenin parasını ikiye katlayamayacağını bilir.
O işin gerçekten o kadar kâr getirdiğine inandınız mı? O zaman da siz o sisteme girmek yerine bireysel olarak o işe girin. Mesela bazı sistemler para yatırmanızı isteyip bitcoin madenciliği cihazı alacaklarını iddia ediyor. Sonucunda madenciliğini yaptıkları bitcoinlerin bir kısmını size vereceklerini söylüyorlar. Bu iş size mantıklı mı geldi? Eğer gerçekten mantıklı olduğunu düşünüyorsanız neden komisyonculara paranızı kaptırasınız ki? Bireysel olarak ekran kartı alıp kendi bitcoininizi kazın.
Bu işe kendiniz girdiğinizde muhtemelen bu işin o kadar da risksiz olmadığını ve önceden hesaplamadığınız bazı giderleri de olduğunu fark edeceksiniz. Bunu fark ettiğinizde bu sistemlerin de neden böyle kâr getiremeyeceklerini ve dolandırmak için kurulduklarını anlayacaksınız.
KhanAcademy'nin videolu anlatımı:
Türkçe'ye Ponzi Oyunu veya Ponzi Şeması olarak çevrilen Ponzi Scheme, insanları dolandırmak için tarihte sıkça kullanılan ekonomik sistemlerden biridir. Yakın zamanda ülkemizde yaşanan Çiftlikbank dolandırıcılığı sonrasında bu terimi sık sık duymaya başladık.
Ponzi Oyunu sistemi nasıl işlemektedir?
Şimdi günlük hayattan bir örnekle başlayalım. İş yerinizdeki bir çalışma arkadaşınız size geliyor ve anlatıyor: "Benim bir akrabam yatırım yapıyor, gel sen de ortak ol 1000 TL ver biz sana 1 yıl boyunca her ay 200 TL ödeyelim.". Siz de nasıl olsa beraber çalıştığınız için güveniyorsunuz ve 1000 TL ile bu işe giriyorsunuz. Adam size 5 ay 200 TL ödüyor. Sizin de o adam her ödeme yaptığında güveniniz artıyor. Ardından 6.ay da 200 TL ödüyor, 7.ay da 200 TL ödüyor. Siz düşünmeye başlıyorsunuz, kâra geçmeye başladınız. Ne güzel bir iş değil mi? Etrafınızdakiler de paranın kokusunu duymuş olmalı ki onlar da yatırım işine geliyor.
İş arkadaşınız herkesten yatırım topluyor, iş yerinizdeki 40 kişi 1000'er TL'sini verdi bile. Sonra bir gün o iş arkadaşınız işe gelmemeye başlıyor ve durumu sonradan anlıyorsunuz. O arkadaşınız sizi kâra geçirirken cebinden ödedi, insanların güvenini kazanmak için kendini zarara soktu. Sonrasında bu iş birçok kişinin ilgisini çekti ve adam yeterince vurgun yaptıktan sonra kaçtı. İşte bu adamın kurduğu sisteme Ponzi Şeması deniyor.
Bu verdiğim örnektekinden daha büyük Ponzi Oyunları da kurulabilir. Bu örnekte yılda parayı %240'a çıkarıyoruz, bu ütopik bir rakam. İşi daha inandırıcı kılmak için %150 kâr vaadedilip daha uzun süre daha çok insanın güveni kazanılabilir.
Ponzi tuzağına düşmemek için ne yapmalısınız?
Zaten artık Ponzi tuzakları gözle görülür biçimde kurulmuyor. Bunları çiftlik maskesinin, bitcoin madenciliği maskesinin ardına saklanıp işletiyorlar.
Bir işe girmeden önce işin gerçekten o kadar kâr getirip getirmediğine bakın. Ülkemizde kurulan Çiftlikbank sistemi size inek alarak sene sonunda paranızı 2 katına katlamayı vaadediyordu. Ülke gerçeklerine çok uzak olmayan herkes ülkemizdeki hayvancıların son zamanlarda yem fiyatlarını bile karşılayamayacak durumlara geldiğini ve böyle bir işten her girenin parasını ikiye katlayamayacağını bilir.
O işin gerçekten o kadar kâr getirdiğine inandınız mı? O zaman da siz o sisteme girmek yerine bireysel olarak o işe girin. Mesela bazı sistemler para yatırmanızı isteyip bitcoin madenciliği cihazı alacaklarını iddia ediyor. Sonucunda madenciliğini yaptıkları bitcoinlerin bir kısmını size vereceklerini söylüyorlar. Bu iş size mantıklı mı geldi? Eğer gerçekten mantıklı olduğunu düşünüyorsanız neden komisyonculara paranızı kaptırasınız ki? Bireysel olarak ekran kartı alıp kendi bitcoininizi kazın.
Bu işe kendiniz girdiğinizde muhtemelen bu işin o kadar da risksiz olmadığını ve önceden hesaplamadığınız bazı giderleri de olduğunu fark edeceksiniz. Bunu fark ettiğinizde bu sistemlerin de neden böyle kâr getiremeyeceklerini ve dolandırmak için kurulduklarını anlayacaksınız.
KhanAcademy'nin videolu anlatımı:
Yorumlar
Yorum Gönder